Onderzoek naar geloof, depressie en suïcidaliteit

Hoe een app inzicht geeft in de rol van geloof bij depressie en suïcidaliteit.

“De eerste patiënten hebben het traject afgerond en hun reacties zijn hoopgevend. Opschrijven hoe je situatie is en hoe je je op dat moment voelt, helpt enorm. Sommige deelnemers willen de app zelfs na het onderzoek blijven gebruiken, gewoon omdat het ze inzicht geeft. Dat zijn bijzondere reacties! Dat betekent dat het onderzoek echt ergens aan bijdraagt.”

Bart van den Brink is psychiater bij de fontein, het behandelcentrum van Eleos in Bosch en Duin. Al een paar jaar doet hij onderzoek op het gebied van depressie, suïcide en de rol van geloof hierin. In het onderzoek dat hij momenteel uitvoert, focust hij zich op de details van deze wisselwerking.

“Toen ik begon als psychiater bij Eleos, kwam ik erachter dat suïcide een belangrijk thema is in behandelcentrum de fontein. Er zijn veel patiënten die met depressieve en/of suïcidale gedachten rondlopen. Tegelijkertijd is het ook een ingewikkeld onderwerp, omdat patiënten vaak aangeven dat ze vanwege hun geloof geen suïcide willen plegen. Dit viel me op. Daarom heb ik de literatuur erbij gepakt en besloot ik dit thema verder te onderzoeken.”

Uit eerder onderzoek blijkt dat morele bezwaren mensen helpen om geen gehoor te geven aan suïcidewens. Deze morele bezwaren hebben een belangrijke rol in zo’n besluit. Er zijn ook andere factoren die meespelen. Alles bij elkaar opgeteld zijn er 5 factoren:

  1. De morele bezwaren tegen suïcide
  2. Het godsbeeld van de cliënt
  3. De frequentie van religieuze gebruiken (zoals kerkgang, bidden en Bijbellezen)
  4. De mate van hoe belangrijk het geloof in iemands leven is
  5. Sociale steun vanuit het persoonlijke netwerk

“Samen met collega Matthias Jongkind heb ik een eerste studie gedaan naar de rol van geloof bij
suïcide. Het was nog een onontgonnen terrein, en juist dit maakte mij enthousiast. Ik denk echt dat wij met dit onderzoek cliënten van Eleos verder helpen, maar het vraagt wel om behoorlijk wat studie.”

Focus huidige onderzoek

In vervolg op dit eerste onderzoek wil ik nu in beeld krijgen welke factoren een rol spelen en op welk moment ze dat doen. Ik focus me daarbij vooral op de factoren ‘morele bezwaren’ (geloof) en iemands godsbeeld. Op welke manieren beïnvloeden ze elkaar? Als ik dat weet helpt dat mij als behandelaar, maar het kan een patiënt ook helpen. Hoe? Als een patiënt inzicht krijgt in welke factoren voor hem of haar belangrijk zijn, kan dat helpen om bijvoorbeeld op tijd het pastoraat in te schakelen voor pastorale of sociale steun vanuit de gemeente. Of om toch weer naar een preek te luisteren. Net wat de patiënt op zo’n moment helpt.”

De grote vraag is hoe de patiënt erachter komt wat hem of haar helpt op momenten van zware depressie. “In eerdere onderzoeken is slechts op een moment gemeten hoe mensen zich voelden. Dat geeft maar een beperkt beeld. Om meer inzicht te krijgen, hebben we een app ontwikkeld die ons gedurende de dag inzicht geeft in het gevoel van patiënten.”

Deelnemers van het onderzoek krijgen een aantal keer per dag een korte vragenlijst. Het invullen hiervan kost ze ongeveer twee minuten. Met deze antwoorden krijgen we zicht op de stemming van iemand gedurende de dag.

“Vragen gaan over wat iemand doet, met wie hij is, hoe hij of zij zich voelt. Als je dat inzichtelijk krijgt, kun je bijvoorbeeld zeggen: we zien dat als jij contact hebt met familie, dat het beter of slechter met je gaat. Op deze manier zien we: zo werkt het bij jou!

Dankzij de app krijgen we zicht op stemming en kleine veranderingen per dag of per week. Juist deze kleine veranderingen zijn van belang bij een depressie, want bij een depressie gaat het niet om grote veranderingen, maar juist om de kleine.

De app met vragen hebben we zelf ontwikkeld, maar wel op een bestaand platform. De pilot is een opmaat naar de uiteindelijke hoofdstudie, waarbij we 70 tot 100 patiënten willen benaderen voor detailonderzoek. In de hoofdstudie toetsen we onder andere de hypotheses die we hebben opgesteld naar aanleiding van deze pilot. Met extra geld kunnen we patiënten beter begeleiden. We kunnen hen leren hoe de vijf factoren invloed hebben op hun welbevinden en wat ze kunnen doen op een moment van terugval.

De manier van onderzoek is innovatief, daarom hebben we er ook een subsidie voor gehad. Met dit geld hebben we een deel van de kosten voor het platform bekostigd, maar ook het ontwikkelen van de vragenlijsten en het begeleiden van een deel van de patiënten. De kosten hiervoor lopen in de duizenden euro’s. Maar met de inzichten die het onderzoek uiteindelijk oplevert, kunnen we in de behandeling van patiënten weer geld besparen.

Er is nog weinig bewustzijn is rondom dit thema, ook buiten de christelijke ggz. Het onderwerp is niet alleen relevant binnen een christelijke organisatie, want het onderzoek gaat over het bredere thema ‘geloven’ en wat zingeving met je doet. Daarom wil ik in het land graag voorlichting geven over de uitkomsten van het onderzoek. Ook hier zijn natuurlijk kosten aan verbonden, maar deze kennis levert veel op.

Hoe je kunt bijdragen aan het onderzoek naar geloof, depressie en suïcidaliteit

Aan het onderzoek en de verbinding met de praktijk zijn veel kosten verbonden. De subsidie dekt een deel van de kosten, maar nog steeds blijven er grote kostenposten over (zie hieronder). Help je ons mee om de inzichten uit dit onderzoek verder te verspreiden? Met je gift kun je bijvoorbeeld meehelpen in de volgende onderdelen:

Voorlichting: €1.000 per avond (reiskosten, locatiekosten, uren)

Begeleiding patiënten: €130 per patiënt (2 uur, €65 per uur)

Hoofdstudie: €12.000 (onderzoekskosten en begeleidingskosten)